OPINIE: Neurodiversiteit is een noodzaak, geen luxe

Op 16 juni vieren we wereldwijd Neurodiversity Pride Day, een dag die de schijnwerpers richt op de positieve aspecten van neurodivergentie. Neurodiversiteit verwijst naar de bijna oneindige manieren waarop het menselijk brein en de geest functioneert, waarneemt en de wereld begrijpt. Denk aan autisme, ADHD, dyslexie, DCD, hoogbegaafdheid, psychische condities en andere divergenties.

Het is een dag door en voor neurodivergente personen en hun bondgenoten. En hard nodig. Want neurodivergentie wordt nog te vaak afgeschilderd als een tekort, als iets minderwaardigs. Terwijl we in een tijdperk leven waarin het erkennen en waarderen van de diversiteit van het brein – de neuro-affirmatieve visie – geen optie meer is, maar een absolute noodzaak.

De traditionele blik, het neuronormatieve model, gaat uit van een 'normaal' brein en 'normaal' gedrag. Alles wat daarvan afwijkt, wordt als verkeerd, afwijkend, abnormaal of zelfs ziek bestempeld. Dit stoornisdenken, waarin ieder individu wordt afgetoetst aan een norm, leidt tot stigmatisering en uitsluiting. De neuro-affirmatieve visie daarentegen erkent de inherente variatie van het menselijke brein en viert deze verschillen als een verrijking. Dat betekent niet dat we proberen neurodivergente mensen te 'normaliseren', maar net de unieke sterktes en perspectieven die zij meebrengen, te erkennen en benutten.

De gevaren van de anti-inclusie beweging

Helaas merken we dat deze broodnodige verschuiving in denken op weerstand stuit. De opkomst van een anti-inclusie beweging, mede aangewakkerd door figuren als Donald Trump en zijn kritiek op DEI-programma's, brengt sommige bedrijven en hun leiderschap aan het twijfelen. Trump bestempelt DEI-programma's herhaaldelijk als "radicaal" en "verspillend", en beweert dat ze leiden tot discriminatie en ongelijke kansen.

Ook bij het bredere publiek heerst een zekere 'inclusiemoeheid'. Uitspraken als 'wat gaan ze nog uitvinden' of ‘de slinger slaat door' tonen een weerstand tegen het omarmen van diversiteit. Het is alsof inclusie als een fluffy en negatieve verplichting wordt gezien, in plaats van de gamechanger die het kan zijn, zowel op persoonlijk als professioneel vlak.

In onze workshops bij bedrijven zien we initieel een vergelijkbare weerstand bij leidinggevenden. Ze hebben al veel op hun bord en zien diversiteit als een extra last, meer gedoe, en 'weer een werknemer die met fluwelen handschoenen moet worden aangepakt'. Nochtans: bedrijven die inzetten op diversiteit en inclusie zijn aantoonbaar succesvoller en innovatiever. 

Inclusie: een strategische noodzaak voor succes

Uit diverse onderzoeken blijkt dat diversiteit en inclusie een directe positieve impact hebben op bedrijfsprestaties. Zo toont McKinsey aan dat inclusie de algehele prestaties van een organisatie beïnvloedt op het gebied van talentacquisitie, besluitvorming, klantinzicht, innovatie, werknemersmotivatie en imago. Aanvullend onderzoek van het World Economic Forum en de Boston Consulting Group onderstreept dit door te laten zien dat bedrijven met meer diversiteit significant hogere inkomsten genereren uit productinnovatie. Bovendien wijst de Harvard Business Review uit dat teams met neurodivergente professionals tot 30% productiever kunnen zijn, wat eveneens de moraal van teams ten goede komt.

Ondanks de voordelen worden neurodivergente kandidaten en medewerkers nog altijd geconfronteerd met vooroordelen en belemmeringen in aanwervingsprocessen, promoties en bij het verkrijgen van ondersteuning. Dit leidt tot gemiste kansen en onbenut potentieel. 

Neurodivergente kandidaten krijgen vaak niet de kans omdat ze afwijken van het 'ideaalbeeld' van rekruteerders en leidinggevenden. Een HR-verantwoordelijke die stelt dat ze nooit iemand met ADHD zou aannemen omdat die 'niet eens in staat is om dossiers alfabetisch te klasseren', toont aan hoe diep dit vooroordeel zit.

Of denk aan de autistische medewerker die na drie maanden bijna ontslagen werd omdat hij 'te traag' was met het aanvullen van rekken, maar na een jaar de snelste bleek te zijn. Of de neurodivergente medewerker in een logistiek bedrijf die inefficiënties in de toeleveringsketen opmerkte die niemand anders zag. Pas na een terugval van de bestellingen werd er naar hem geluisterd, en dankzij zijn inzichten werden processen gestroomlijnd en kosten aanzienlijk verlaagd. En dit zijn geen uitzonderingen.

Arbeidsverzuim en arbeidsmarkthervorming

Het mentale welzijn en functioneren van neurodivergente mensen wordt te vaak belemmerd door onzichtbare drempels, vooroordelen en directe discriminatie. Dit is een drama op menselijk vlak. Een dat we ons bovendien, gezien de alarmerend hoge cijfers van arbeidsverzuim in België en de focus van de Belgische regering op arbeidsmarktactivering, niet langer kunnen veroorloven. 

Het is van essentieel belang dat we barrières zoals angst voor openheid, gebrek aan kennis en bureaucratische processen systematisch aanpakken. 

Zo kunnen we niet alleen neurodivergente talenten optimaal benutten, maar ook hun wellbeing verbeteren en bijdragen aan een veerkrachtigere en productievere arbeidsmarkt voor iedereen.

Beste medeburger, inclusie hoeft geen 'rocket science' of bergen werk te zijn. Het begint met begrip voor elkaars situatie, elkaar beter leren kennen en begrijpen, en ontdekken wat ieders sterktes en uitdagingen zijn.

Daphné De Troch, Voorzitter Neurodiversity Pride Day België & Oprichter Bjièn